Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi
Kırmızı kan hücrelerinin, yani alyuvarların sayısı ile bu hücrelerde bulunan demirden yana zengin bir protein olan hemoglobinin birlikte veya ayrı ayrı olarak kişinin yaşına uygun normal değerlerin altına düşmesi demir eksikliği anemisi sorununa yol açar. Çocuklarda demir eksikliği anemisi bebeklik döneminden itibaren her yaşta görülebilir. Bu sağlık sorunu ciddiye alınmaz, belirtileri takip edilmezse özellikle gelişme çağındaki çocukların fiziksel gelişimini ve zeka seviyesini olumsuz etkileyebilir.
Demir eksikliği çocuklarda kansızlık sorununun en sık görülen sebebidir. Çocuklarda ve bebeklerde demir eksikliği en çok anne sütünün ve demir barındıran besinlerin yeterince tüketilmemesinden kaynaklanır. Anne sütü ile beslenen bebekler, annede demir eksikliği yoksa 6 ay boyunca bu soruna maruz kalmayabilirler.
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi Hangi Sebeplerle Oluşur?
- Yetersiz, kötü beslenme (Özellikle anne sütü ve demir içeren gıda maddelerinden yana)
- Aşırı miktarda inek sütü kullanımı ve içeriğinde demir bulunan ek besinlere geç başlanması
- Yeme bozuklukları
- Vejetaryen beslenme tarzı
- Kronik enfeksiyonlar
- Ergenlik döneminde yapılan zayıflama amaçlı bazı diyetler
- Emilim bozuklukları
- Kronik ishaller
- Paraziter enfeksiyonlar
- Süt çocukluğu dönemi ve ergenlik dönemi gibi büyümenin hızlı olduğu dönemler
- Çinko gibi elementlerin gereğinden fazla tüketilmesi
- Akut ya da kronik kan kaybı
- Alyuvar üretimini baskılayan veya bozan ilaçlar
Demir Eksikliği Anemisi Kendini Hangi Belirtilerle Gösterir?
Demir eksikliğinden kaynaklanan kansızlık bazı durumlarda belirti göstermez, rutin sağlık kontrolleri sırasında yapılan kan tahlillerinden anlaşılır. Dışarıdan fark edilen belirtileri şunlardır:
- Ciltte solgunluk (Daha çok göz kapaklarının, yanağın ve ağzın içinde, avuç içlerinde ve tırnak yataklarında)
- Güçsüzlük, halsizlik, yorgunluk
- İştahsızlık
- Saç dökülmesi
- Çok fazla esneme
- Aşırı ağlama (Katılma nöbetleri olarak görülebilir.)
- Hırçınlık, huzursuzluk
- Normalden fazla uyuma veya uyuklama
- Emeklemeye başlayan bebeklerin emeklemeyi bırakması
- Okul çağındaki çocukların okul başarısında düşme
- Baş ağrısı
- Ellerin ve ayakların uyuşması
- Dudakların çatlaması, ağız kenarlarında yaralar çıkması
- Tırnakların fazla kırılgan olması
- Dikkatsizlik ve konsantrasyon bozukluğu
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Önlenir?
Çocuklarda büyüme ve gelişme, 1 yaşından sonra hızlanır. Bu yüzden demir ihtiyacı da artar. Bu dönemde tüketilen besinlerin yeterli miktarda demir içermemesi demir eksikliği veya demir eksikliği anemisine sebep olabilir. Bu sorunlar 1 yaşını geçen çocukların yüzde sekiz kadarında görülebilmektedir.
Çocukların günlük demir ihtiyacı yaşa göre değişir. Yürümeye başlayan 1 ile 3 yaş arasındaki çocukların günlük olarak 7 mg. demir tüketmesi gerekir. 4 – 8 yaş arasındaki çocukların alması gereken günlük demir miktarı ise 10 mg.’dır.
Demir İçeren Besinler Hangileridir?
Demir hayvansal kaynaklı besinlerde de, bitkisel kaynaklı besinlerde de bulunur. Ancak, hayvansal kaynaklı besinlerin içerdiği demir vücutta daha verimli, daha iyi kullanılır. Baklagiller gibi bolca demir içeren bitkisel kaynaklı besinlerin C vitamininden yana zengin olan sebze ve meyvelerle, salatalarla ve meyve sularıyla beraber tüketilmesi demirin vücuttaki kullanımını arttırır.
Demir içeren başlıca gıda maddelerini aşağıda görebilirsiniz:
- Kırmızı et
- Yumurta (Özellikle sarısı)
- Kuru fasulye, nohut, barbunya gibi kuru baklagiller
- Tofu peyniri
- Kuru üzüm, kuru erik, kuru incir
- Beyaz et
- Pekmez (Çekirdekli kırmızı üzümden üretilmiş pekmez demirden yana oldukça zengindir. Keçiboynuzu ve dut pekmezleri demir içermez.
- Antep fıstığı, kaju
- Balık
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler
Et ve et ürünleri demirin yanı sıra sağlığa faydalı başka mineraller de içerirler. Fakat kolesterol içerdikleri için dikkatle tüketilmeleri gerekir. Etle beraber bol limonlu yeşil salata yemek demir emiliminin artmasını sağlar.
Ara öğünlerde ıspanak, roka, marul, maydanoz gibi yeşil yapraklı sebzelerin taze sıkılmış sularını içmek vücuttaki demir miktarının artmasına yardım eder.
Kuru üzümün içerdiği demir miktarı diğer kuru meyvelere göre daha fazladır. Ancak, yüksek enerji verdiği için tüketilen miktara dikkat etmek gerekir. Ara öğünlerde 1 yemek kaşığı kuru üzümü 2 adet cevizle beraber tüketmek kan şekerinin dengelenmesine de yardım eder.
1 tatlı kaşığı pekmez 1 mg. demir içerir. Pekmezi C vitamininden yana zengin bir meyve olan portakalla beraber tüketmek demir emilimini arttırır. Fakat pekmez yüksek kalorili bir gıda maddesidir. Bu yüzden porsiyon kontrolü yapılarak tüketilmesi tavsiye edilir.
Bebekleri ve Çocukları Demir Eksikliğinden Korumanın Yolları
- Mümkünse bebeğinize ilk 6 ay boyunca sadece anne sütü verin.
- aydan itibaren ek gıda vermeye başlayın. Çocuğunuza verdiğiniz ek besinlerin içinde demirden yana zengin gıda maddeleri de bulunmasına mutlaka dikkat edin.
- Çay ve ekmek kabuğu tüketmemesine dikkat edin, zira ikisi de demir emilimini azaltır.
- Çocuğunuzun demir emilimini kolaylaştıran besinler tüketmesini sağlayın. (Örneğin limon, domates ve portakal)
- Çocuklara mümkünse 2 yaşına kadar ek besinlerin yanında anne sütü de verilmesi ve inek sütünden kaçınılması tavsiye edilir.
- 1 yaşını geçen çocukların günlük süt tüketimi 500 ml’den fazla olmamalıdır.
Demir Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
Demir eksikliği tedavisi yöntemleri sorunun altında yatan sebebe ve durumun ciddiyetine göre değişir. Ortalama 3 ay kadar süren tedavi çoğu zamandan ağız yoluyla alınan demir preparatları ile yapılır. İlk 2 ayda hemoglobin miktarının yükseltilmesi, üçüncü ayda ise demir depolarının doldurulması amaçlanır. Zamanından önce veya düşük doğum ağırlığı ile dünyaya gelen bebeklere koruyucu demir preparatları verilmesi gerekebilir.
Aneminin türüne bağlı olarak, beslenme tarzı değişikliği tavsiyeleri ve ilaç tedavisinin dışında hastanede yatarak tedavi, cerrahi girişimler gibi yöntemler uygulanması da gerekebilir.
Tedavi Edilmeyen Demir Eksikliği Anemisi Nelere Yol Açar?
Süt çocukluğu döneminde demir eksikliği demir eksikliği anemisi olduğu tanısı koyulduğu halde gereken tedaviyi görmeyen bir çocuk, daha sonra tedavi görse ve kan değerleri normal seviyeye ulaşsa bile zeka seviyesi düşüklüğü sorunu yaşar. Demir depoları yeterince dolu olmayan çocuklarda algılama geriliği, dikkat dağınıklığı ve sıralamanın ve yürümenin gecikmesi sorunları da görülebilir. Okul çağındaki çocukların okul başarısı düşer. Sorunun devam etmesi durumunda günlük hayatı zorlaştıran halsizlik, iştahsızlık, yorgunluk gibi problemler de yaşanabilir. Ağır derecedeki demir eksikliği anemisi kalp yetmezliği sorununa yol açabilir.
